سه شنبه 6 شهریور 1400
🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
جلسه اول 👇🏾:
• برای ورود به صلب موضوع، ذکر مقدماتی لازم است:
• معنای و وضعیت فقه تربیتی: فقه تربیتی بابی جدید در تربیت پژوهی و کتابی جدید در کتابها/ابواب فقه اسلامی است که به بررسی اجتهادی و استنباطی افعال تعلیمی و تربیتی می پردازد.
• فقه تربیتی در دامن فقه شیعه و مکتب قم درحال رشد و نمو است
• جغرافیای فقه تربیتی تابعی است از قلمرو تربیت. قلمرو تربیت نیز تابعی است از نظام ارزشی.
• تفاوت فقه تربیتی و تربیت فقهی
سه شنبه 6 شهریور 1400
🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
جلسه دوم 👇🏾:
• برای ورود به صلب موضوع، ادامه مقدمات پی گرفته می شود:
• ساحتهای تربیت: در نگاه مختار فقه تربیتی، رویکرد تربیت جامع (اشتمال نسبت به همه ساحات تربیت) و تربیت متوازن (تعیین ضریب اهمیت و مطلوبیت دینی/شرعی هر ساحت تربیتی) مورد قبول است
• معانی تربیت عبادی و شبکه معانی مفاهیم مشابه و نسبتش با تربیت اعتقادی، تربیت اخلاقی، تربیت اسلامی و تربیت دینی
دو شنبه 12 مهر1400
🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
جلسه سوم 👇🏾:
1. نسبت فقه تربیت عبادی با فقه العبادات
2.پیشینه بحث:
الف. پیشینه عام: گزارشی از مباحث عباده الصبی در فقه
ب. پیشینه خاص:
1-ب) گزارشی از فصل سوم کتاب تربیت فرزند با رویکرد فقهی، ایه الله اعرافی، تحقیق و تالیف: سیدنقی موسوی، انتشارات اشراق و عرفان
2-ب) گزارشی از کتاب دعوت به نماز از منظر فقه خانواده، سیدنقی موسوی، انتشارات ستاد اقامه نماز
دو شنبه 12 مهر1400
🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
جلسه چهارم 👇🏾:
1.دورنمایی از گستره و دورنمای مباحث تربیت عبادی برای عرضه به فقه
2.تلاشی برای طراحی و صورت بندی نظام مسائل تربیت عبادی
3.انتخاب موضوع برای جلسات پیشرو با عنوان: بررسی اجتهادی/ فقهی اقامه نماز جماعت در مدارس
دورنمایی از مساله ها و پرسشها:
• حکم اقامه نماز جماعت در مدارس؟ باتوجه به نوع مدرسه (دولتی و خصوصی)؟ باتوجه به جنسیت دانش آموزان و سن بلوغ آنان؟
• احکام کیفیت اقامه الجماعه فی المدارس؟ اقامه جماعت اکراهی، الزامی (و اختیاری) در مدرسه؟ نماز جماعه به مثابه فوق برنامه یا برنامه اصلی؟ به مثابه تربیت آشکار یا تربیت پنهان؟ تشوق و تنبیه بر شرکت/غیبت از نماز جماعت؟
• حکم اولی، ثانوی و حکومتی/ولایی اقامه جماعت در مدارس؟
• عروض عناوین ثانونیِه مرجوحه: ترویج نفاق، ظاهرسازی، صورت گرایی،
• شبهه عدم کارکرد تربیتی اقامه نماز در مدارس
دوشنبه 19 مهر1400
🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
جلسه پنجم 👇🏾:
- چهارچوب مباحث : المساله الاولی: حکم اقامه الجماعه فی المدارس ؛ المساله الثانیه: احکام کیفیه/شرائط الاقامه
- مساله اول دو بخش دارد: الف) ادله، ب) فروعات
- در بخش ادله، چند منطق برای تقسیم و ساماندهی ادله وجود دارد ...
- دسته بندی ادله : دسته اول: اطلاقات اقامه دین و تعظیم شعائر، دسته دوم: اطلاقات اقامه صلاه جماعه؛ دسته سوم: اطلاقات تربیت؛ دسته چهارم: ادله تربیت عبادی
- وارد دسته سوم (بنابر دلائلی) می شویم:
- تقریر دسته سوم: الاقامه احسانٌ (الی الغیر) و اعانهٌ (علی البر) و دعوهٌ (الی الخیر) و امرٌ (بالمعروف)
- بررسی کبروی : (نکات و تفصیلاتی مطرح شد: مقوم مفهوم احسان، تنقیح مفهوم اعانه، تنقیح و تفاوت مفهوم برّ و تقوا و خیر و معروف و ... )
دوشنبه 19 مهر1400
🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
جلسه ششم 👇🏾:
- تبیین تفاوت دعوت به خیر و امر به معروف در موضوع و متعلق و حکم (ولتکن منکم امه یدعون الی الخیر و یامرون بالمعروف)
- توسعه در مفهوم امر و نهی در کتاب امربمعروف و تنازل از استعلا و گفتاری بودن امر (تفاوت فرمان دادن و فراخوان)
- تفاوت احکام عناوینِ إحسان و إعانه و دعوت و امر در وجوب و استحباب
- تذکر به مفهوم اقامه در عنوان بحث (اقامه نماز جماعت) و تفاوت برگزاری و برپایی نماز جماعت
- تطبیق کبرا بر صغرا (اقامه الجماعه فی المدارس)؟
- هل الإقامه إحسانٌ ؟: بله اما در مفهوم إحسان چیزی هست که اقامه اجباری و تحکمی و تحمیلی و تزاحمی و منت آمیز و تحقیرآمیز و غیره را إحسان نمی داند. (پس در کیفیه الإقامه (المساله الثانیه) باید توجه داشت).
- نعم! «ترک اجباری اعتیاد» عرفاً یا إحسان خوانده نمی شود (ولی إعانه است) و یا مفهوم دیگری از إحسان است که ایصال الخیر الی الغیر در درازمدت را هم شامل می شود ...
- هل الإقامه إعانهٌ ؟ بله ...
- هل الإقامه دعوت الی الخیر و امرٌ بالمعروف: بله با توجه به توضیحاتی و از جمله مبتنی بر تئوریهای یادگیری اجتماعی و تبیین های روانشناسی اجتماعی در مورد دعوت و امر بودن اقامه نماز جماعت برای فراخوان دانش اموزان و معلمان به نماز جماعت ....
دو شنبه 26 مهر1400
🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
جلسه هفتم 👇🏾:
المساله الاولی را بحث می کردیم (حکم اصل اقامه جماعت در مدارس). وارد دسته سوم ادله (اطلاقات تربیت/ وظایف عام هدایتی) شدیم. دلیل 1تا 3 (قاعده احسان، اعانه و امربه معروف) را بحث کردیم.
دلیل 4: قاعده نُصح
- تقریر: نصح المومن مستحبٌ و اقامه الجماعه فی المدارس نُصحٌ.
- نصح در لغت به معنای خلوص و اراده الخیر است و پند و اندرز زبانی یکی از مصادیقش است و هرنوع قول و فعل خیرخواهانه را شامل می شود
- نصح نسبت به دیگران مستحب است و نسبت به مومن آکد
- گزارشی از روایات نصح المومن (در کتاب العشره و بَابُ الْعُطَاسِ وَ التَّسْمِيتِ) و نصح المستشیر
- نصح المستشیر از مستثنیات غیبت است
- عنوان نصح، میتواند به مثابه یک قاعده در فقه اجتماعی و فقه تربیتی عرضه شود و باید زوایای مفهومی و حکمی آن تبیین شود ....
دلیل 5: قاعده تواصی بحق
- تقریر: التواصی مستحبٌ و الاقامه تواصٍ.
- «و العصر ان الانسان لفي خسر إِلاَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَ تَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ»
- معنای لغوی وصیت: الوصیه التقدم الی الغیر بما یفعل به مقترناً بوعظ
- معنای اصطلاحی وصیت (میت) در فقه
- تفاوت وصیت شرعی (در کتاب الوصیه) و وصیت/توصیه اخلاقی
دو شنبه 26 مهر1400
🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
جلسه هشتم 👇🏾:
- ادامه بحث:
- نُصح کبرویا زوایای مفهومی و حکمی گوناگونی دارد که ارزش بحث مستوفا را دارد
- بررسی قول مرحوم مصطفوی در اخذ قید استمرار در معنای تواصی
- احتمالات در معنای تواصی در سوره مبارکه عصر: 1. التوصیه 2. المشارکه فی التوصیه 3. التوصیه المتقابله
- تواصی سفارش اعم از تعلیم و تربیت و امر بمعروف و ترغیب و ... است (کماصرح به العلامه)
- تواصی به صبر و حق، ذکر الخاص بعد العام است
- حکم تواصی: استحباب یا رجحان عام
- معانی حق: عقیده و عمل حق و مطابق با دین (کماقال به العلامه). دربرخی روایات تفسیری به ولایت امیرالمومنین ع تطبیق شده است.
- میزان حق بودن موصی¬به را از فقه می پرسیم. و نماز جماعت مطلوبیت آکدی دارد
- تقاوت قاعده نصح با قاعده احسان، اعانه و امربمعروف
- در نهایت، اقامه الجماعه فی المدارس، تواصی به حق است و مستحب.
سه شنبه 27 مهر1400
🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
جلسه نهم 👇🏾:
نکات مقدماتی
- اهمیت قواعد فقهیه و تفاوتش با قواعد اصولیه
- روند و روش عرضه و ترویج قواعد فقهیه
- اهمیت تولید قواعد فقهیه در فقه التربیه
- اقسام قواعد فقهیه و نیز انواع قواعد فقه تربیتی
ادامه مباحث گذشته
دلیل 6: قاعده استصلاح
- فرازی از رساله الحقوق « وَ حَقُّ أَهْلِ مِلَّتِكَ إِضْمَارُ السَّلَامَةِ وَ الرَّحْمَةِ لَهُمْ وَ الرِّفْقُ بِمُسِيئِهِمْ وَ تَأَلُّفُهُمْ وَ اسْتِصْلَاحُهُمْ وَ شُكْرُ مُحْسِنِهِمْ »
- بحث سندی رساله الحقوق
- نقل تحف و مکارم الاخلاق سند ندارند. نقل امالی صدوق همان نقل من لایحضر است. در نهایت در خصال و من لایحضر شیخ صدوق در سند نقل می کند که با مشکلاتی مواجه اند و معتبر نیستند و هریک به ضعف هایی دچار اند
- نجاشی ذیل ترجمه ابوحمزه ثمالی (راوی روایت رساله الحقوق) سندی برای ان نقل می کند که سند صحیحی است.
- میتوان گفت که رساله الحقوق اشتهار داشته و این همانی میان سند نجاشی و متن صدوق میتوان برقرار کرد و در نهایت سند را قابل تصحیح دانست
- بحث صغروی و تطبیق کبری بر صغرا: اقامه جماعت در مدارس نوعی استصلاح همکیشان است
دو شنبه 27 مهر1400
🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
جلسه دهم 👇🏾:
ادامه مباحث گذشته:
- استصلاح اهلها در عهد مالک اشتر (نامه 53 نهج البلاغه) هم امده
- معنای صلاح و استصلاح: صلاح ضد فساد است
- کاربردهای صلاح در قرآن
- آیا استصلاح فعلی جوانحی یا جوارحی یا هردو؟ اصلاح یا استصلاح
- معنای اهل ملتک
- حکم استصلاح: استحباب یا رجحان و کاربرد واژه حق در غیرالزامیات
- تزایف حق و تکلیف و انواع آن
دوشنبه 3 آبان 1400
- 🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
- جلسه یازدهم 👇🏾:
- تکمیل قاعده استصلاح
- گردآوری تعابیر استصلاح در روایات:
- استصلاح نفس (صحیفه سجادیه)، استصلاح المال (معانی الاخبار)، استصلاح الناس (کمال الدین)
- جِبَايَةَ خَرَاجِهَا وَ جِهَادَ عَدُوِّهَا وَ اسْتِصْلَاحَ أَهْلِهَا وَ عِمَارَةَ بِلَادِهَا (عهد مالک اشتر-نامه 53 نهج)
- سند عهدمالک اشتر قابل تصحیح است و ...
- مباحث دلالی در مورد این فراز از عهد مالک اشتر
- استصلاح مردم بر حکومت اسلامی واجب است
دوشنبه 3 آبان 1400
- 🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
- جلسه دوازدهم 👇🏾:
- ادامه مباحث گذشته
- بحث صغروی در مورد استصلاح (اقامه نماز جماعت در مدارس)
- فعلا بحث ما حکم اولی است (نه حکم ثانوی و نه ولایی)
- دلیل 7: قاعده تسنین سنن
- نقل روایات و بررسی اسناد
- معنای سنت و تسنین
- بحث صغروی در تسنین سنت حسنه
دوشنبه 4 آبان 1400
- 🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
- جلسه سیزدهم 👇🏾:
- دلیل 8: تمسک به روایات «کلکم راع و کلکم مسئول» و نقد آن
- دلیل 9: تمسک به روایات «من اصبح و لایتهم بامور المسلمین فلیس بمسلم» و نقد آن
- دلیل 10: تمسک به ادله امربه معروف و نقد آن
دوشنبه 10 آبان 1400
🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
جلسه چهاردهم 👇🏾:
- ادامه مباحث
- دلیل 11 دعوت به خیر (در قامت یک قاعده فقهیه)
- پیشینه دعوت در فقه
- مدرک قاعد دعوت بخیر
- آیه 104 آل عمران: و لْتكُن مّنكُمْ أُمّةٌ يدْعُون إلى الخْيرْ و يأْمُرُون بالمْعْرُوف
- بحث اول: حکم مستقل دعوت
دوشنبه 10 آبان 1400
🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
جلسه پانزدهم 👇🏾:
- ادامه مباحث: (آیه 104 آل عمران)
- بحث دوم: حکم دعوت
- بحث سوم : متعلق دعوت
- بررسی آیه 125 نحل: ادْعُ إلى سبيل ربّك بالْحكْمة و الْموْعظة الْحسنة و جادلْهُمْ بالّتي هي أحْسنُ
- بررسی آیه 33 فصلت : وَ مَنْ أَحْسَنُ قَوْلاً مِمَّنْ دَعَا إِلَى اللَّهِ
سه شنبه 11 آبان 1400
🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
جلسه شانزدهم 👇🏾:
ادامه قاعده دعوت به خیر
- جمع بندی: وجوب کفایی دعوت به خیرات الزام و استحباب عینی دعوت به خیر
- بخش دوم: مفاد قاعده
- بحث اول: خصوصیات حکم دعوت
- توصلیت و تعبدیت حکم دعوت به خیر
- تعیینیت و تخییریت حکم دعوت
- نفسیّت و غیریت حکم دعوت
سه شنبه 11 آبان 1400
🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
جلسه هفدهم 👇🏾:
ادامه قاعده دعوت
- بحث دوم: قلمرو مفهومی دعوت به خیر
- معنای قِسمی مَقسمی دعوت: مراد ما در قاعده دعوت، معنای قِسمی است
- بحث سوم: شرایط عناصر دعوت:
- شرایط داعی: عقل و بلوغ/ اشتراط علم/ اشتراط عمل ؟
دو شنبه 17 آبان 1400
🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
جلسه هجدهم 👇🏾:
ادامه دلیل 11: قاعده دعوت به خیر
- شرایط مدعوّالیه
- شرایط مدعوّ
- اصول حاکم بر قاعده دعوت به خیر
- توضیح رابطه طولی و عرضی قواعد فقهیه
- تفاوت قاعده فقهیه و اصولیه
دو شنبه 17 آبان 1400
🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
جلسه نوزدهم 👇🏾:
- ادامه مباحث گذشته:
- اصول حاکم بر قاعده دعوت به خیر : احکام کیفیته الامتثال و کیفیت/روشهای دعوت
- استحباب اتقان در دعوت
- استحباب ابتدا به روشهای نرم
- قاعده الایسر فالایسر
- تقدم دعوت عملی بر دعوتِ لسانی
- مرجوحیتِ دعوتِ آسیب¬زا.
- تقدم روشهای مشارکتجو بر روشهای یکطرفه؛
- تقدم روشهای تشویقی بر تنبیهی.
- بحث صغروی: تطبیق قاعده دعوت به خیر بر مانحن فیه (اقامه نماز جماعت در مدارس)
دو شنبه 24 آبان 1400
🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
جلسه بیستم 👇🏾:
وارد دسته چهارم ادله می شویم: ادله تربیت عبادی که به چند دسته تقسیم می کنیم: الف) ادله وظیفه مندی خانواده در تربیت عبادی، ب) و حکومت ج) و عالمان و معلمان
الف) ادله وظیفه مندی خانواده
- دلیل 1: ایه وقایه :
- در بادی نظر آیه بر مانحن فیه (اقامه نماز جماعت در مدارس) دلالت ندارد و بی ربط است
- در تقریر دیگر می توان گفت: اگر اقامه نماز جماعت در مدرسه، تسبیبا (نیابت، وکالت، اجاره و ...) مصداق/مقدمه تربیت عبادی اولاد بشود، واجب خواهد بود
- دلیل 2: ملازمه حکم تعلم احکام مبتلاه به و تعلیم آنها و تطبیق بر اقامه نماز جماعت در مدارس:
- نتیجه بررسی : این ملازمه نهایتا بر استحباب دلالت دارد و اقامه نماز در مدارس (به مثابه تعلیم احکام مبتلابه) مستحب است (در محدوده دلالت این تقریر)
دو شنبه 24 آبان 1400
🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
جلسه بیست و یکم 👇🏾:
- ادامه مباحث گذشته:
- دلیل 3: رساله الحقوق: حق ولدک .... و المعونه علی طاعته
- نتیجه بررسی:
- به قرینه سیاق و مناسبت حکم و موضوع، اعانت پایدار مدنظر است (یعنی آموزش/تربیت). پس آموزش طاعت الله و درونی سازی طاعه الله (تربیت عبادی) ابرز مصادیق المعونه علی طاه الله است
- دلیل 4: طرح بحث آیه شریفه «وامر اهلک بالصلاه»
سه شنبه 25 آبان 1400
🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
جلسه بیست و دوم 👇🏾:
- ادامه مباحث گذشته:
- دلالت آیه «وامراهلک بالصلاه» بر مانحن فیه
- حکم اختصاصی بودن این آیه و تعمیم به غیرمعصوم؟
- تکلیف وجوب؟
- دایره اهل و اختصاص آیه به پدر؟
- شمول آیه به روشهای غیرامری؟
سه شنبه 25 آبان 1400
🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
جلسه بیست و سوم 👇🏾:
- ادامه مباحث گذشته:
- ادامه آیه وامراهلک بالصلاه و دلالت بر مانحن فیه
- دلیل 5: روایات مراقبت/توجه نسبت به نماز اولاد (مرور و طرح بحث روایات)
- تقسیم این روایات به دو دسته:
- الف) روایاتی که ناظر به تراز تحولی و ناظر به سنین مختلف 6و7و8و10 و پیش از بلوغ است ؛
- ب ) روایاتی که از اقداماتی چون تعلیم نماز، امر به نماز، مواخذه بر نماز، تنبیه بر نماز و ... سخن می گوید
دو شنبه 1 آذر 1400
🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
جلسه بیست و چهارم 👇🏾:
- بررسی روایات
دو شنبه 1 آذر 1400
🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
جلسه بیست و پنجم 👇🏾:
- نکات معترضه: تکنیکهای روش تحقیق قرآنی و حدیثی در پژوهشهای فقهی
- ادامه بررسی روایات
- جمع بندی
دو¬شنبه 8 آذر 1400
🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
جلسه بیست و ششم 👇🏾:
ادامه مباحث گذشته:
یاداوی چهارچوب بحث: المساله الاولی: اقامه الجماعه فی المدارس: الدلیل الاول: اطلاقات اقامه الدین و تعظیم الشعائر، الدلیل الثانی: اطلاقات اقامه صلاه الجماعه، الدلیل الثالث: اطلاقات التربیه، الدلیل الرابع: روایات تربیت عبادی
امروز دلیل اول و دوم (که قبلا مطرح نشده بود) بررسی می شود :
* دسته اول: اقامه دین و تعظیم شعائر
- معنای اقامه دین و تعظیم شعائر/ حکم تاکیدی یا تاسیسی؟
- کبرویا اقامه دین و تعظیم شعائر در الزامیات واجب است (وجوب تاکیدی نه تاسیسی) و در غیرالزامیات مستحب به حکم اولی اما به حکم ثانوی ممکن است متفاوت شود.
- اشکال به دلیل اول: هذه مصادره بالمطلوب : هل اقامه الجماعه فی المدارس هی دینٌ و شعائرُ؟ ام لا؟
**دسته دوم : اطلاقات اقامه نماز جماعت
- اشکال: معمولا روایات این باب، در مورد حضور در صلات جماعت بماهو امام بماهو ماموم است نه اقامه و برپایی نماز جماعت و تمهید مقدمه و ... .
- جواب: بله فی الجمله روایات این باب اینگونه است و باید تفصیلا بررسی شود اما میتوان و باید به ادله/عناوین دیگر مراجعه کرد و با مراجعه به ادله دیگر می بینیم که «الاقامه» از باب برپایی خیر و اعانه و امر و دعوت و هدایت ... در مواردی مستحب و در مواردی واجب است.
- اشکال: در این صورت، دلیل دوم لغو خواهد بود و شبیه مصادر به مطلوب رخ میدهد چراکه مصادیق برای عناوین مذکور (اعانه، احسان، ترویج نیکی، تسنین سنن، هدایت، دعوت، امر و .... ) در طایفه سوم بحث می¬شود!
سهشنبه 9 آذر 1400
🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
جلسه بیست و هفتم 👇🏾:
ادامه مباحث گذشته:
نکته 1: جمع بندی ادله (در قالب نمودار زیر)
*الاقامه (اقامه صلاه الجماعه فی المدارس) :
1. مستحبه
1.1. علی العموم (للاحسان و الاعانه علی البرّو النصح و التواصی و التسنین و ...)
1.2 علی العالم و المعلم
3.1 علی الحاکم
2. واجبه
1.1. علی العموم (للامر بالمعروف و الدعوه کفایهً و ...)
1.2 علی العالم و المعلم
3.1 علی الحاکم
نکته 2: بحث از حکم اولی و ثانوی و ولایی در مانحن فیه
نکته 3: توضیح فرضیه «شبکه طولی و عَرضی حق و تکلیف تربیتی در فقه تربیتی» و مانحن فیه
دوشنبه 22 آذر 1400
🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
جلسه بیست و هشتم 👇🏾:
ادامه جلسات قبل:
المساله الثانیه: روشهای تربیت عبادی/ احکام روشهای اقامه نماز جماعت در مدارس: اقامه نماز جماعت بصورت اجباری
- جایگاه بحث روشهای تربیت در میانه ارکان تربیت (مبانی، اهداف، اصول و روشها)
- پیشینه شناسی توجه فقه به بحث روشها و کیفیه الامتثال: 1. بحث فعلیت و تنجز تکلیف و تزاحم و مانند آن در فقه و اصول 2. بحث اجزا، شرایط، مقدمات، مقومات و ارکانِ ماموربه در فقه مثل اجزا و شرایط صلات و عبادات و غیره 3. بحث آداب مانند آداب حج، اداب تجارت، اداب قضا، اداب طعام، اداب صید و ذباحه و غیره (که از نحو الوجود و کیفیه افعال به این معنا بحث می کنند)
- تفاوت احکام و اداب در فقه تربیتی
- مفهوم شناسی اجبار و مفاهیم مشابه و متضاد : اختیار، تحمیل، الزام، جبر، اکراه، تهدید، قانون، آزادی؛
- نسبت تربیت و آزادی/ اختیار
- تفاوت اختیار فلسفی و فقهی
دوشنبه 22 آذر 1400
🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
جلسه بیست و نهم 👇🏾:
ادامه مباحث قبل:
- فعل انسان در یک تقسیم به فعل ارادی، جبری و طبیعی تقسیم میشود طبیعی نیز اقسامی دارد: بازتابی و غیربازتابی؛ بدنی، روانی و روان¬تنی؛ بیولوژیک/ فیزیولوژیک
- «اجبار» از ماده «جَبر» به معنی واداشتن کسی به کاری بر خلاف میلش است
- الزام از ماده لزم و یکی از معانی آن وجوب و ثبوت است
- إجبار ارکان و عناصری دارد: شخص إجبارکننده (مُجبِر)، شخص إجبارشونده (مُجبَر/مجبور)، فعل اجبارشده (مُجبَرٌ علیه) و فعلِ إجبار (فعلی که موجبِ إجبار و دخالت در صدورِ فعل مُجبَرٌ علیه از سوی مجبور می¬شود).
** تقسیمات اجبار و عناصر آن:
الف) تقسیم اجبار براساس مُجبرٌ علیه: دخالت در صدور فعل از کسی و واداشتن وی چند گونه است: 1. دخالت در صدور فعل 2. دخالت در مقدمات صدور فعل 1-2. دخالت در مقدمات نفسانیه (مثل دخالت در تصور و تصدیق و شوق و اراده –تضعیف و تقویت اراده، تغییر اراده با تهدید/اکراه و سلب اراده/ اجبار-) 2-2. دخالت در مقدمات خارجیه (مثل تهیه مقدمات، رفع موانع، آزاد نهادن)
ب) تقسیم فعلِ إجبار از حیث میزان شدت اجبار: اجبار نرم، اجبار نیمه سخت (شامل اکراه فقهی)، اجبار سخت (سلب اختیار)
- نسبت آزادی و اختیار و اجبار: نسبتِ تناقض درمیان است و اجبار به معنای عدم آزادی است (آزادی به معنای اختیار).
- در فلسفه فاعل بالقسر و فاعل بالجبر در واقع منفعل اند نه فاعل (هرچند از نظر ادبی فاعل اند).
سهشنبه 23 آذر 1400
🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
جلسه سی ام👇🏾:
ادامه مباحث قبل:
**بازطراحی و تحلیلی دیگر از موضوع بحث (اجبار):
تحمیل اراده خود بر دیگری و واداشتن کسی به کاری برخلاف (اجبار مقسمی) چند گونه است:
- الف) موجب سلب اراده می شود (اجبار قِسمی)
- یا اینکه موجب سلب اراده نمی شود که دوگونه است: یا واداشتن و تحمیل اراده با تهدید و تخویف است یا با امر و دستور
- ب) واداشتن دیگری به کاری با تهدید و تخویف (اکراه به اصطلاح فقهی) که خود مراتبی دارد: 1-ب) اکراه و تهدید به ایجاد ضرر جانی و آبرویی (نفوس و اعراض) 2-ب) اکراه و تهدید به ایجاد ضرر مالی (حقوق مالی الزامی) 3-ب) تهدید به قطع مزایا و امکانات (حقوق مالی غیرالزامی)
- ج) یا واشتن دیگری در قالب امرو نهی و فشار با زبان و اشاره است.
**حال باید به دنبال بررسی حکم این سه صورت باشیم:
1. واداشتن متربی به نماز جماعت به نحو اجبار قسمی (مسلوب الاراده) چه حکمی دارد؟
2. وادشتن متربی به نماز جماعت به وسیله اکراه و تهدید چه حکمی دارد؟
3. واداشتن متربی با امر و نهی به نماز جماعت چه حکمی دارد؟
* پاسخ سوال اول عدم جواز است که جزو ضروریات شریعت است و بدیهی است که تربیت به روش مسلوب الاراده کردن متربی جایز نیست.
نکته: جبر و اجبار در روابط انسانی صور دیگری هم دارد مثل جبر سازمانی، جبر محیط اجتماعی، فشار اجتماعی، جبر قوانین و مقررات، جبر ساختارها و فرایندها و مانند آن که در مانحن فیه بحث نمی کنیم
سهشنبه 23 آذر 1400
🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
جلسه سی و یکم👇🏾:
ادامه مباحث قبل:
- توضیح و تتمیم: در مورد جبر سازمانی و جبر اجتماعی/جامعه شناختی و مانند آن بحث نمی کنیم زیرا بحث ما در فقه تربیتی است نه فقه الاداره و فقه سازمانها
- تکمله : با عروض عناوین ثانویه حکم عدم جواز اجبار قسمی (در تربیت) ممکن است تغییر کند و به وجوب حتی تغییر نمایند مانند مسلوب الاراده کردن کسی که می خواهد قتل انجام دهد و یا ...
- نکته: تفاوت بحث از اجبار در تربیت عبادی و تربیت اعتقادی. بحث ما در تربیت عبادی است! . اجبار در تربیت اعتقادی در مراتبی تکویناً معنا ندارد (از باب یکی از تفاسیر لااکراه فی الدین)
- بررسی سوال دوم : واداشتن متربی به نماز جماعت به نحو اکراهی؟ این سوال هم بسته به مراتب اکراه به سه سوال تفریع و تشقیق می شود:
- الف) اکراه/تهدید جانی و ابرو= عدم جواز [با توضیحاتی ...]
- ب) اکراه/ تهدید مالی (نفقات واجب)= عدم جواز [با توضیحاتی ...]
- ج) اکراه / تهدید قطع مزایا ..... تشویق و تنبیه ........ وعید به تنبیه مالی/ عاطفی/ بدنی/ = جواز [با توضیحاتی ...]
دوشنبه 29 آذر 1400
🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
جلسه سی دوم👇🏾:
ادامه مباحث قبل:
سوال 3: واداشتن متربی بوسیله امر و نهی به نماز جماعت در مدارس؟
مقالم اول) بررسی جواز امر و نهی در تربیت
- ادله امر به معروف
- ادله امر در تربیت اولاد: و اذکر فی الکتاب اسماعیل انه کان صادق الوعد و کان رسولا نبیا کان یامر اهل بالصلاه و الزکاه (مریم 55) ؛ وامراهلک بالصلاه و اصطبر علیها (طه 132)
- حسبک ان تامرهم و تنهاهم ذیل آیه وقایه
- روایات صحیح السند امر به نماز و مواخذه/ضرب برآن
مقام دوم) بررسی جواز امر در مستحبات ؟ بر اساس ولایت تربیتی و نیز به امر تمرینی، اشکالی ندارد
- تعلیم مستحبات بر ولی/مربی مستحب است و در مواردی با عروض عناوین ثانوین واجب. و امر و دستور مقدمه و موخر ان میتواند باشد
- اشکالی ندارد محذوری نیست که ولی صبی را به مستحبات امر نمایند از باب امر تمرینی و ولایت تربیتی
- «فریضه سازی» خود یک روش تربیتی است و ....
**مقام سوم) حکم معلم و مدیر مدرسه:
- بر معلم از باب ادله امر بمعروف مستحب است که متربیان را به نماز جماعت امر نماید
- بر معلم ماذون از ولی دانش اموزان، جایز و بلکه واجب است-در مواردی- از باب امر تربیتی (امتثال تکالیف تربیتی و از جمله استحباب تعلیم مستحبات و وجوب تربیت عبادی) به حضور در نماز جماعت امر نماید.
- البته کاربست روش امر در تربیت مقید به قیود و خود تحت احکامی است اساسا جواز واداشتن متربی به نماز جماعت (چه از نوع اکراه خفیف یعنی تهدید به قطع مزایا با وعید به تنبیه عاطفی و بدنی و چه از نوع واداشتن زبانی مثل استفاده از امر و نهی) مشروط به این است این روشی موثرتر در میان نباشد، احتمال تاثیر وجود داشته باشد و این روش، دارای آسیب (إضرار) نباشد و در یک کلام «مصلحت تربیتی» اقتضاء نماید.
سهشنبه 30 آذر 1400
🔸درس فقه تربیتی: تربیت عبادی
جلسه سی و سوم👇🏾:
ادامه مباحث قبل:
جمع بندی مباحث این مساله
- س1: عدم جواز اجبار شدید (واداشتن متربی با سلب اختیار) در تربیت عبادی و نماز جماعت
- س2: عدم جواز اجبار متوسط الف) به نحو اکراه شدید (واداشتن متربی با تهدید جان و آبرو)، اکراه متوسط (واداشتن متربی با تهدید به سلب حقوق الزامی)، و جواز اکراه ضعیف (واداشتن متربی با تهدید به سلب حقوق غیرالزامی و وعده به تنبیه عاطفی و بدنی خفیف)
- س 3: جواز اجبار ضعیف (واداشتن متربی با امر و نهی)
**شروط حکم جواز
- احتمال تاثیر-روشی موثرتر در میان نباشد!
- اتقان-این روش متقن¬ترین روش باشد!
- تقدم روشهای نرم بر ورشهای سخت/ الایسر فالایسر
- عدم اسیب زایی این روش
- عدم اضلال این روش
- مصلحت تربیتی
دوره های مرتبط
تربیت دینی کودک و نوجوان از دیدگاه اسلام
تربیت دینی کودک و نوجوان از دیدگاه اسلام جلسه اول فایل صوتی دروس «سیدنقی موسوی» سال تحصیلی 1402_1403 29 بهمن…
فقه حکمرانی تربیتی
فقه حکمرانی تربیتی جلسه اول فایل صوتی [ فایل صوتی : فقه حکمرانی تربیتی. جلسه اول 020708.mp3 ]دروس «سیدنقی موسوی»…
آشنایی با ساحت های شش گانه و مبانی تربیت دینی
درس اول شش قسمت بخش اول رایگان بخش دوم رایگان بخش سوم رایگان بخش چهارم رایگان بخش پنجم رایگان بخش…
درس فقه تربیت سیاسی
فقه تربیت سیاسی سال تحصیلی 1402 / 1400 جلسه اول فایل صوتی 📌 دروس «استاد سیدنقی موسوی» سال تحصیلی 1401_1400…
قوانین ثبت دیدگاه